De Wim Hof Methode heeft wereldwijd een enorme populariteit verworven vanwege de spectaculaire beloftes over meer energie, minder stress en een sterker immuunsysteem. Klinkt fantastisch natuurlijk. Maar naast al die voordelen, zitten er ook aanzienlijke risico’s aan verbonden die niet over het hoofd mogen worden gezien en waar ik in deze blog over zal uitweiden.
In mijn praktijk zie ik namelijk regelmatig cliënten die last hebben van een overmatige activatie van hun zenuwstelsel, een toestand die in Ayurveda bekend staat als een verhoging van rajas. Dit kan resulteren in uitputting, burn-out en zelfs ernstige psychische klachten zoals angstaanvallen of depressies. En dat is vaak ook de reden dat ze bij mij aankloppen. Juist die cliënten raad ik de Wim Hof methode, en ook aanverwante actieve vormen van ademhaling en stimulatie, ten zeerste af.
Hoffen
De Wim Hof Methode is deels gebaseerd op ademhalingstechnieken zoals kapalbhati en bhastrika, die hun oorsprong vinden in pranayama, een oude yogische ademhalingsdiscipline. Deze technieken zijn gericht op het stimuleren van het lichaam en verhogen het interne vuur, dat in Ayurveda wordt aangeduid als agni. Dit kan helpen om bepaalde voordelen te behalen, zoals stressvermindering, verbeterde bloedsomloop en meer energie. Wim Hof claimt dat deze technieken het immuunsysteem versterken en je gezonder maken.
Echter, deze voordelen worden bereikt door intense activatie van het lichaam. Het verhoogt zowel de rajas—de energie van actie, beweging en onrust—als pitta, het element van vuur en transformatie.
Rajas & pitta
Om iemands unieke balans en gezondheid te bepalen, wordt er in de Ayurveda gekeken naar verschillende categorieën, in een ander jargon dan het medisch wetenschappelijke. Gezondheid wordt bepaald aan de hand van o.a. de 3 dosha's: vata, pitta en kapha. Maar ook middels de 3 mentale dosha's, ook wel guna's genoemd: satva, rajas en tamas. De Wim Hof methode zoals deze voornamelijk wordt toegepast, heeft vooral invloed op pitta en rajas.
Als het gebalanceerd is, is rajas heel nuttig. Het is de energie die je nodig hebt om uit bed te komen, om op te komen voor jezelf, of je taken af te krijgen. Een teveel aan rajas leidt tot onrust, prikkelbaarheid, slapeloosheid, angst en zelfs agressie. Het lichaam kan niet meer ontspannen en blijft in een constante staat van ‘aan’.
Pitta wordt geassocieerd met vuur en transformatie. Ook dat is niet per definitie verkeerd, en is - mits gebalanceerd - een cruciaal element in de hormoonhuishouding en stofwisseling. Wanneer deze dosha uit balans raakt, kan dit leiden tot oververhitting in het lichaam en de geest. Symptomen van een verhoogde pitta zijn bijv. woede, agressie, ontstekingen, irritaties en uiteindelijk uitputting.
Veel van de cliënten die ik zie, kampen al met een verhoogde rajas door onze moderne, stressvolle leefstijl. Dit uit zich in klachten zoals paniekaanvallen, verbale agressie, prikkelbaarheid en slecht slapen. Interessant genoeg zoeken veel van deze mensen juist naar technieken zoals de Wim Hof Methode, ijsbaden of actieve meditatie om verlichting te vinden. Het lijkt logisch: door de overmatige spanning in hun lichaam proberen ze zichzelf te ‘resetten’. Na een sessie voelen ze zich vaak uitgeput maar ook helder, alsof het lichaam is opgeschoond. Dit lijkt op het effect van een zware workout, waarbij tijdelijk de aanmaak van cortisol wordt geremd. Onderzoek toont aan dat sporten de productie van cortisol kan remmen, en op die manier voor ontspanning kan zorgen. Zeker niet per definitie verkeerd.
Maar wat gebeurt er wanneer iemands rajas al zo hoog is dat een extra verhoging, bijvoorbeeld door een intensieve ademhalingstechniek of de schok en stimulatie van een ijsbad, ervoor zorgt dat die rajas over zijn maximum gaat? Dan ga je dus de eerder genoemde klachten krijgen. In plaats van de balans te herstellen, wordt het lichaam verder uit evenwicht gebracht.
In het nieuws
Dat de gevaren van overmatige activatie niet denkbeeldig zijn, blijkt ook uit recente nieuwsberichten. Wim Hof werd onlangs voor de rechter gedaagd in de Verenigde Staten vanwege de tragische dood van een tiener die zijn methode toepaste. De tiener overleed na een sessie waarbij hij door hyperventilatie in het water belandde en verdronk. Hyperventilatie, een directe uiting van een doorgeschoten rajas. Het lichaam raakt in een staat van overmatige prikkeling en kan de activatie niet meer aan, wat kan leiden tot levensbedreigende situaties.
Of recente berichten over huiselijk geweld:
''In de Volkskrant doet een ex-vriendin haar verhaal over fysiek en psychisch geweld tegen haar en haar kinderen. Dit zou zo'n dertien jaar lang hebben voortgeduurd, in de jaren voordat Hof wereldwijde bekendheid kreeg. De Volkskrant baseert zich op gesprekken met Hofs ex-vriendin en hun zoon, maar ook op gerechtelijke vonnissen en een rapport van de Raad voor de Kinderbescherming. Hof spreekt de beschuldigingen tegen.'' (Bron: nos.nl)
Dit zijn duidelijke voorbeelden van een te hoge rajas en pitta in de praktijk: het vuur en de actie in het lichaam worden te hoog opgeschroefd, met ernstige gevolgen. Niet alleen bij mensen die zijn technieken toepassen, maar mogelijk ook bij hemzelf.
Leefstijl & voeding
De moderne leefstijl speelt ook een grote rol in de verhoging van rajas en pitta. We leven in een tijdperk waarin we continu worden blootgesteld aan prikkels via onze telefoon, sociale media en digitale technologie. Deze constante stroom van informatie zorgt ervoor dat ons zenuwstelsel nooit echt rust krijgt. Daarnaast eten we vaak rajasic voedsel, zoals koffie, ui, tomaat en andere activerende ingrediënten, die de energieniveaus verder opdrijven. Sterker nog, veel van ons voedsel is zo bewerkt dat het zelfs tamasic is, wat leidt tot traagheid en dofheid.
Een recente studie, besproken op NU.nl, toonde aan dat het aantal allergieën toeneemt door veranderingen in leefstijl en klimaat. Dit komt deels door de verhoogde stress waaraan we worden blootgesteld, en deels door ons voedingspatroon. Rajas wordt versterkt door bewerkt en activerend voedsel, wat leidt tot een overactief immuunsysteem en een toename van allergieën en intoleranties. Ik zie steeds meer cliënten met huidklachten en voedingsintoleranties als gevolg van deze ongebalanceerde manier van leven.
Dus de vraag is: heeft iedereen wel baat bij een verhoging en stimulatie van het zenuwstelsel en immuunsysteem? Het kan namelijk ook bijdragen aan de ontwikkeling van allergische reacties. Een van de positieve bijwerkingen van de Wim Hof methode kan dus ook juist negatief zijn, afhankelijk van de persoon in kwestie.
PErsoonlijke noot
Vorig jaar was ik aan het werk op een evenement om massages en reiki behandelingen te geven. Een van de gasten kwam bij me met een enorm gespannen lichaam en zoveel emotie opgesloten in zijn systeem, dat ik tijdens de behandeling de emoties eruit zag stromen, zelfs bij mij. Het was even een korte rajas pauze. Alsof ik even de overmaat aan rajas zacht en liefdevol kon vast pakken en kon kalmeren. Hij was dan ook diep dankbaar voor de rust en kalmte die de behandeling hem gaf en had echt even nodig om bij te komen. Maar hij zat nog niet rechtop of zijn vrienden riepen hem naar het ijsbad. Mijn intuïtie schreeuwde dat dit niet goed was. Hij was er duidelijk niet klaar voor. Toch, onder groepsdruk, ging hij een paar minuten later alsnog in het ijsbad. Hij had nog geen been in het water gezet of hij sprong er direct weer uit, alsof zijn lichaam letterlijk weigerde. Zijn zenuwstelsel was nog te kwetsbaar en kon de nieuwe prikkels niet aan.
Wat als hij wel had doorgezet? De kans op een psychose, depressieve bui, hyperventilatie of ongecontroleerd huilen en niet meer in staat te zijn om zijn belangrijke werkzaamheden op het event daarna weer op te pakken, was in mijn ogen groot geweest. Het lichaam en de geest hebben hun eigen grenzen, en die moet je respecteren. Ongeacht wat een guru, influencer of iemand waar je tegenop kijkt je ook probeert wijs te maken. Die grenzen zijn er niet voor niets.
Gebalanceerde aanpak
Natuurlijk willen we allemaal een goed werken immuunsysteem, genoeg energie en opgewassen zijn tegen kou en stress. Maar alsjeblieft weest bewust van de gevaren van overactivatie. De nieuwsberichten liegen er niet om. Een gebalanceerde aanpak, met aandacht voor zowel activatie als rust, is cruciaal om het lichaam en de geest gezond te houden. Daarbij is een individuele aanpak essentieel—wat voor de een werkt, kan voor de ander juist schadelijk zijn.
Ga daarom altijd goed ten rade bij een deskundig (ayurvedisch) arts of therapeut die jouw hele systeem in kaart brengt en op basis daarvan een advies geeft. En dan kan het zeker zijn dat een ijsbad of een vuur ademhaling op je lijstje met to do’s komt. Maar grotere kans dat er een rustiger leefstijl, zachtheid en verhoging van sattvische activiteiten en eten op staan. Je weet me te vinden als je hierover wil doorpraten in de vorm van een consult, dan gaan wij jouw lijstje met voeding, leefstijl en ademhalingstechnieken samenstellen. Volledig naar jouw unieke balans.
Reactie schrijven