Deze blog gaat over het balanceren van een te snelle spijsvertering, een pitta die te hoog is, ook wel tikshna agni genoemd. De drie belangrijke elementen die we gebruiken om dat te corrigeren zie je in de titel van deze blog. De eerste twee klinken vast logisch, dat zou voor iedereen moeten gelden denk je vast. De laatste – no curry – zou je misschien wat verbazen, als je doorhebt dat je op een Ayurvedische (lees: Indiase gezondheidsleer) blog zit. No worry, ik ga het je uitleggen.
Om de Ayurvedische kijk op te snelle spijsvertering te begrijpen heb je een beetje basis kennis nodig. We onderscheiden drie verschillende lichaamstypes, ook wel dosha's genoemd:
- Vata
- Pitta
- Kapha
En vier typen spijsverteringskwaliteit:
- Samagni (perfect)
- Mandagni (te langzaam)
- Tikshna agni (te snel)
- Vishama agni (onregelmatig)
Even in het kort:
- Vata gaat over vermindering. Bijvoorbeeld minder haar, minder gewicht, minder routine (wel meer creativiteit en impulsiviteit), flexibel, beweeglijk, weinig fysieke blokkades.
- Kapha daarentegen gaat over vermeerdering. Dus veel/dik lichaamshaar, letterlijk/figuurlijk dikke huid, grote ogen, volle lippen, komt makkelijk aan.
- Pitta is vooral intens. Die licht ik wat uitgebreider toe hieronder.
Meer weten over de dosha’s? Lees deze blog. De vier soorten spijsvertering heb ik in het kort uitgelegd achter de opsomming. In deze blog gaan we het hebben over tikshna agni, in de toekomst komen mandagni en vishama agni ook aan bod.
Pitta & tikshna agni
Tikshna agni zien we voornamelijk bij pitta’s of vata’s, maar met name bij pitta. Het is de typische pitta spijsvertering. Pitta staat voor de elementen vuur en water, en in het geval van een pitta uit balans of een te scherpe spijsvertering heeft het vuur teveel de overhand. Je kan een vurige geest hebben, een vurig hart maar ook een vurige ontlasting. Allemaal typisch pitta. Ze zijn zo scherp dat ze slecht kunnen delegeren, want denken dat ze het zelf beter kunnen i.v.m. hun mate van perfectionisme. Ze kunnen je aanbidden met elke cel in hun lichaam, en het vuur van hun hart vertroebeld hun zicht, maar je ook na een misstap het huis uit te branden. En stiekem houden ze erg van pitta verhogende voeding zoals pittig eten, gefermenteerd, koffie en alcohol, wat gaat resulteren in een vurige ontlasting (diarree, dunne poep, te vaak per dag). Uiteraard heb ik dit een beetje aangedikt om het stereotype duidelijk naar voren te laten komen.
Het is niet makkelijk om tikshna agni te corrigeren eerlijk gezegd. Waar we voornamelijk kruiden gebruiken in de Ayurveda om iemands gezondheid te verbeteren, moet je bij tikshna agni juist erg oppassen hiermee. Het is vooral een kwestie van dingen niet doen. En dat is lastig voor pitta’s die juist veel doen, en intens willen leven.
No worry
Dit gedeelte gaat over loslaten. Pitta’s kunnen moeilijk loslaten, waardoor ze zich veel op de hals (en in hun geest halen). Denk aan rechtvaardigheidsgevoelens, activisme, niet kunnen delegeren dus teveel zelf doen (of niet om hulp vragen ivm trots), perfectionisme, confrontatie opzoeken. Wat ik deze mensen het meeste gun en toewens is een lange stevige knuffel, een hand op hun hart, een hangmat en een kokosnoot met een rietje erin. Het leven is niet perfect, het leven is niet eerlijk, andere mensen zijn ook niet perfect, maar je woont in NL en zal echt niet zomaar op straat belanden als je even loslaat, dus laat het maar even voor nu. Makkelijker gezegd dan gedaan als je een echte pitta bent. Echter hangen no worry, no hurry en no curry erg veel met elkaar samen. Het is erg lastig om maar een van de drie aspecten aan te pakken, want ze beïnvloeden elkaar. Door naar de volgende dus.
No hurry
De dosha met gemiddeld het scherpste intellect is pitta. Ze snappen dingen sneller, en verwachten dat anderen dat ook doen. Ze hebben dus altijd meer haast dan anderen. Ook, omdat ze relatief veel aankunnen en van intensiteit houden, plannen ze veel op een dag. Ze sporten veel, maken dan ook snel veel spiermassa aan, en kunnen misschien wel sport verslaafd raken. Alles wat ze doen is intens, dus hun dagindeling, hun hoeveelheid sporten, of als ze iets leuk vinden – dan vinden ze het mega fantastisch geweldig leuk. De dagen van dit soort mensen stromen vol, en voor je het weet rennen ze van de ene afspraak naar de ander, om even snel tussendoor nog te gaan hardlopen om vervolgens hard te rennen naar hun trein voor een andere belangrijke meeting. Even de koppeling met het vorige punt: no worry: als ze iets meer loslaten, is er ook minder beweging en haast. De wereld vergaat niet als je die extra taken die je baas bij je neerlegt volgens afspraken gewoon weigert, en ook als het niet extra is, maar je het eigenlijk niet aankan: ook dan mag je weigeren zonder een klus kwijt te raken of een afdelingsoorlog te ontketenen. Sporten mag ook echt wat minder, want je lichaam heeft al genoeg beweging en vuur, dus doe dat ook maar op een lager pitje. En laat gewoon los wat je hebt gedelegeerd, het zal wel misschien minder perfect zijn dan als jij het had gedaan, maar je collega’s zijn niet voor niets aangenomen op bepaalde competenties: dus ze kunnen het heus wel! Minder afspraken, meer rust tussen afspraken in, en soms er voor kiezen de confrontatie of slechte opmerking die naar je is gemaakt gewoon te laten rusten. Het is uiteindelijk beter voor je gezondheid het te laten of op zijn beloop te laten.
No curry
I'm sorry, maar kruidige curry’s mogen echt worden verbannen – voor een tijdje op zijn minst. Als ik voor mezelf spreek (ook pitta) betekent het voedingspatroon dat bij mij het beste past dat ik alles dat het eten plezierig maakt moet weglaten.. Ik houd van zout, zuur en pittig: lekker prikkelende smaken. Knoflooksoep met wat bieslook en citroen, mmmm! Jammer, dat mag dus even niet! Zoet eet ik ook wel af en toe, maar voornamelijk zout zuur pittig, oja en gefrituurd eten. Ga maar eens kijken wat er gebeurd als je olie op het vuur gooit. Dat vuurtje vanbinnen gaat dus alleen maar harder branden. Dus: wat mag ik dan nog wel? En hoe maak ik het nog een beetje smakelijk?
Hollandse pot, hollandse groenten. De reden waarom ik vroeger als kind zo dun was. Ik kreeg die smaakloze voeding gewoon niet weg.
Dus: aardappel, bloemkool, broccoli, wortel, linzen, erwtjes, spinazie: groene, verkoelende, luchtige voeding. En dan wel bereid/warm gemaakt, maar niet gefrituurde aardappel, of bloemkool pakora’s. Gelukkig hebben we ook nog stomen, wat een wereld van verschil maakt, omdat je dan de smaak van het voedingsmiddel beter proeft, en relatief minder behoefte hebt aan smaakversterkende kruiden als je de pure smaak van de voeding zelf leert te waarderen. Kruiden/smaakmakers die je wel kan gebruiken:
- Curcuma
- Koriander
- Peterselie
- Komijn (een klein beetje)
- Venkel
- Granaatappel
- Saffraan
- Vanille
- Kardemom
- Rietsuiker
- Stevia
- Soms ook komijn, zoethout, honing, kokos, en een aantal andere kruiden waarvoor nader /persoonlijk onderzoek wel vereist is.
Dat laatste geldt eigenlijk altijd. Ik geef je in deze blog een aantal algemeenheden, maar in hoeverre die bij jou ook helpen hangt af van je innerlijke balans. Bijvoorbeeld is er misschien toch sprake van toxines in het maagdarm kanaal (vaak relatief weinig bij tikshna agni), hoe is de weerstand (ojas), hoe is iemands mentale gezondheid, is vata ook verhoogd, etc. Soms kan je wel iets tot je nemen dat pitta verlagend is, maar dat je kapha er dusdanig van omhoog gaat, je systeem uit zichzelf het vuur weer aanwakkert om die kapha in balans te brengen.. Dus bij twijfel of voor de zekerheid maak je liever een afspraak dat ik met je meekijk en je lichaam doormeet om te zien wat de balans is.
Ook is belangrijk dat mensen met tikshna agni de oude, gerijpte, gefermenteerde of probiotische producten even laten staan. Dit zijn allemaal middeltjes die we juist aangrijpen om stoelgang op gang te brengen, maarja die is juist al te goed op gang. Dus kaas, yoghurt, kwark, karnemelk, kefir, kombucha, alcohol (ook alcoholvrije ‘’alcohol’’), desembrood, het ‘’harrie’’ vriendenbrood (ken je ‘m nog van vroeger?). Overigens niet alle soorten kaas, uitzonderingen zijn mozzarella, indiase paneer en huttenkase. Die zijn namelijk niet gerijpt, gegist, of verrijkt met zout, dus dan kan het wel.
Er blijft echt nog genoeg over. Maar je zal even iets minder prikkelend moeten eten. Of gewoon in het algemeen minder prikkels aantrekken. Even het tempo omlaag, de intensiteitsknop wat zachter draaien. Een keertje niet die ''verdiende'' confrontatie opzoeken. Rustig een maaltje thuis eten i.p.v. naar de Indiase toko. Zo eet ik mijn aardappels voorlopig gestoomd in de schil, of lekker uit de oven met wat rozemarijn en geroosterde venkel. En ja, iets meer zoet. Een lekker zoet ontbijt van havermoutpap met kardemom, saffraan, vanille, pistache en honing. Erg lekker! En een kopje cichorei koffie ernaast, voor dat gewenste bittertje in de ochtend. Het valt toch nog best wel mee eigenlijk.
Dus no curry, I’m sorry. Gelukkig is Hollandse pot, en gestoomde groenten relatief een stuk simpeler en minder tijdrovend om te maken, dus dat geeft je ook alweer less to hurry. Al met al, een stuk minder worry. En doe je dat alsnog een beetje, maak dan vooral een afspraak met me, dan krijg je een exact op jou aangepast advies.
Namaste!
Reactie schrijven